Het Gouden Feest der Gloeilamp

Thomas Edison is, anders dan wordt beweerd, niet de uitvinder van de gloeilamp. De Brit Swan was de eerste die een gloeilamp liet branden. Wel wist Edison de gloeilamp dusdanig te verbeteren dat hij ook daadwerkelijk te gebruiken was in 1879: 'Hij maakt licht, zonder gas of vuur, goedkoper dan olie'.

Door JAN LIBBENGA

Edison was de Steve Jobs van zijn tijd. Net als de oprichter van Apple wist hij vooral hoe hij zijn vindingen moest presenteren. Zelfs Nederlandse kranten gaven de jubelende beschrijvingen uit de Verenigde Staten gretig door: ‘Door flinke projectiebeelden werd de vernuftige inrichting dier lamp door middel eener tooverlantaarn duidelijk gemaakt. Toen zich onder die beelden eindelijk op het doek ook het portret van den thans 38-jarigen Edison vertoonde, uitten de aanwezigen hunne hulde aan den genialen man in uitbundige toejuichingen.’

Voor zover bekend is Edison nooit in Nederland geweest, hoewel hij van Nederlandse afkomst was. Het Edison Institute te Dearborn, Michigan is in de jaren dertig nog actief op zoek gegaan naar nakomelingen Samuel Edison, de vader van Thomas.

Zijn voorouders waren molenaars in Nederland. Doch omstreeks 1737 vertrokken zij naar Noord Amerika, waar de overgrootvader van Edison zich wist op te werken als bankier.

Toen de gloeilamp 50 jaar werd, in 1929, organiseerde Amsterdam een unieke Edison-week. Ontelbare mensenmassa's trokken van de buitenwijken naar de binnenstad. Onder meer werd het Muntgebouw versierd, waardoor volgens kranten een 'verrukkelijk schoons weerkaatsing verkregen wordt in het water der grachten'. Vooral het Damrak, een allée van licht, maakte diepe indruk op de kijklustigen. Op de Dam verrees een 25 meter hoge obelisk op stervormige voet. Er kwam niet alleen licht uit maar ook geluid. Zoeklichten zetten ook de Paleis-koepel in een grijze glans.

Bij die gelegenheid is zelfs nog een telegram aan Edison verstuurd. Amsterdam, ablaze with light, greets (he man who conquered night. (Amsterdam, badend in het licht, groet den man, die 't nachtelijk duister overwon.)

Terwijl burgemeester Willem de Vlugt het erepresidium van Amsterdam in Licht aanvaardde, was men in Eindhoven, na de Tweede Wereldoorlog tijdens carnaval steevast tot Lampegat gedoopt, toch wel jaloers, getuige een rijmpje in het Eindhovens Dagblad: ‘Hier wordt, Edison ter eere/ Niets maar dan ook niets gedaan!/ Alle dankgevoel blijkt verre/ Alle hulde illusoir./ Zelfs niet eens één kleine feestlamp/ in de nieuwste urinoir!’

Meer lezen over de electriciteitsgeschiedenis in het boek Stroomopwaarts.